
Issittut akiussinnaasuseqarluartut digitalimik akiuulluarsinnaasunik attaveqaasersuuteqarlutik aallartittarput
Digital Arctic Futures-isumasioqatigiinnermi Kalaallit Nunaanni Issittumilu siunissami interneti ukkatarineqarpoq
Interneti Issittumi ulluinnarni pinngitsoorneqarsinnaajunnaarsimavoq. Kortimik akiliiinermut aamma e-boksimut, Netfliximut, piniarnermut uppernarsaatinut aamma Facebookikkut oqallinnermut atorneqartarluni. Kisianni pinngitsuuisinnaajunnaarnerup annertusiartornerani, aamma saassunneqariaannaaneq annertusiartorpoq. Qanoq pisoqassava, kabeli immakkoortoq ajoquserneqarpat, innaallagiaaruttoqarpat imaluunniit internetikkut ajoqusiiniarnerup inuiaqatigiinni atuuffiit pingaarutillit akornuserpagit?
Apeqqutit taakku oqallisigineqarput, Tænketanken Digital Infrastrukturip ulloq 26. marts isumasioqatigiinneq Digital Arctic Futures ingerlammassuk – siunissami Kalaallit Nunaanni Issittumilu interneteqarneq pillugu isumasioqatigiinneq.
Aaqqissuussineq Nunani Avannarlerni Siunnersuisoqatigiit tapiisarfiannit Nunat Avannarliit Issitttumut Tapiisarfiannit, NAPA-mit – Nunani Avannarlerni Piorsarsimassutsikkut Attaveqaammit ingerlanneqartumit taperneqarsimavoq – aamma Issittumi kulturilerinikkut, nutaaliornikkut aamma inuiaqatigiinnik ineriartortitsinikkut suleqatigiinnerup aamma akiuulluarsinnaanerup patajaallisaavigineqarnissaat anguniagaasimalluni.
Interneti saassunneqariaannaasoq, kisianni pingaarutilik
Isumasioqatigiinnermi nunanit avannarlernit aamma issittumit tamanit oqalugiartoqarsimavoq – matumani Finland, Sverige, Danmark, Savalimmiut aamma Canadami Nunavummiut – aamma tassani sammisat pingasut qitiutinneqarsimallutik: Issittumi interneti saassunneqariaannaasoq, interneti akiuulluarsinnaasoq aamma interneti tamat oqartussaaqataaffigisaat.
Peqataasut ilaatigut oqallisigisimavaat, qanoq pinngortitap sakkortuumik pissuseqartarnerata, teknikkikkut ajoqutit aamma naalagaaffiit akeqqersimaartut nunap ilaani internetimi aaqqissuussaaneq qanoq aarlerinartorsiortittartigineraat. Kalaallit Nunaata killilimmik amerlassusilinnik kabelinik immakkoortunik peqarnerata aamma nunap avinngarusimasumiinnerata nuna immikkut ittumik navianaatilimmik inissisimatippaat – tamanna siusinnerusukkut pisimasuni ersereerpoq soorlu Nuummi innaallagissap qamittoortarneratigut aamma Avannaani Kujataanilu kabelit immakkoortut ajoquserneqartarsimanerisigut.
“Issittoq – aamma nunarsuup sinnera – teknologiimik ataatsimik pinngitsuuisinnaajunnaariartuinnarpoq, tassa internetimik. Tamat oqartussaaqataaffigisaannik oqallinnermut, pisortat ingerlatsinerannut aamma suliffeqarfinnik ingerlatsinermut atortakkatsinnik internetimik pinngitsuuisinnaajunnaaqqavugut. Tamanna aamma annertunerujartuinnartumik eqqorneqajassuseqartitsivoq aamma techimik-suliffeqarfinnut angisoorsuarnut ikittuinnarnut annertunerusumik pinngitsuuisinnaajunnaartitseqqalluni. Interneti matuppat Inuiaqatigiit tamarmik unissapput, aamma techimik-suliffeqarfiit namminneq isummatik atorlugit qanorluunniit akeqartitsisinnaapput atugassarititallu aalajangerlugit, uagut taakku apps-iutaannik isaaffinniillu atugaqarnata ingerlasinnaannginnatta. Taamaattumik uagut Tænketanken Digital Infrastruktur-imi nuannaarutigaarput, isumasioqatigiinnermi inuppassuit katersuutsissinnaasimagatsigit Issittup qanoq ililluta akiuulluarsinnaalertinneqarsinnaanera pillugu oqallitsillugit, ” oqarpoq Signe Ravn-Højgaard, Tænketanken Digital Infrastruktur-imi pisortaq aamma isumasioqatigiinnermik aallarniisoq.
Inuit 100-t missaat isumasioqatigiissitsinermut onlinekkut aamma aggerlutik peqataapput.
Nunanit Avannarlernit Issittumillu oqalugiartut peqataasullu nuimasut
Nunani Avannarlernit Issittumillu isumasioqatigiinnermut peqataasoqarpoq, taakku assigiinngitsunik kisianni ilisarnartunik isiginnittariaaseqarlutik eqqartuipput. Oqalugiartut ilaat ukuupput:
Toke Binzer (Tusass, Kalaallit Nunaat) aamma Kristian Reinert Davidsen (Føroya Tele) nunani avannarlerni killerni sumiiffinni inukitsuni aamma silamit sunnerneqarajuttuni internetikkut aalajaatsumik attaveqarnerup qulakkeerniarnerani unammilligassat ataatsimoorussat oqaluuseraat.
Rógvi Olavson Savalimmiut Universitianeersup inuiaqatigiinni mikisuni digitalimik unammilligassat ukkataralugit oqaluuserai.
Hans Henrik Grabe, Kalaallit Nunaanni Nalunaarasuaateqarnermut Aqutsivimmeersoq Kalaallit Nunaanni digitalimik atassuteqaasersuutini isumannaallisaanerup qaffassarnissaanut aaqqiissutinik saqqummiivoq.
Marko Ala-Fossi, Tampere Universitet, Finlandimeersup takutippaa, Finlandimi 3G-mik atuiunnaartitsineq nunap sumiiffiini atassuteqaatini qanoq annertutigisumik ajornartorsiortitsilersimatiginersoq.
Michael Delaunay, OPSA-meersoq nassuiaavoq, Nunavummi telepolitikki najukkat sumiiffiit peqataatinnagit Canadami qitiusumit qanoq aqunneqarnersoq – tamatuma kinguneratut arriitsumik akisuumillu interneteqartoqarpoq satellitsinik pisariaqartitsisumik.
Carl Heath, RISE, Sverigemit ilisimatuujunerup oqaluuserai nunarsuarmi tamarmi naalakkersuinermik ingerlatsinermut tunngatillugu nunani aalakkaanngitsuni digitalimik akiuussinnaassuseqarneq aamma nunat tamat oqartussaataqaaffigisaat aaqqissuulluakkamik digitalimik suleqatigiinnikkut qanoq illersorneqarsinnaanersut.
Signe, Sophus, Lai aamma Sofie Flensburg, Københavnip Universitetianeersut techimik suliffeqarfissuit angisoorsuit (tech-gigantit) internetsip aaqqissuussaanerata attaveqaasersuutaanik annertunerujartuinnartumik aqutsigaluttuinnarnerat aamma tamat oqartussaaqataaffigisaannik inatsisiliornissamik pisariaqartitsineq – aamma Issittumi – ukkataralugit oqaluuseraat.
Maren Granlien, ilik konsulentfirmameersup silassorissusiusaq (kunstig intelligens) unammillernartutut aammali pisariaqartinneqartuusut eqqartorpai, aamma pisortat namminersortullu kattuffiinut ilippanaateqartoqartoq tikkuarlugu.
Nunat Avannarliit Issitttumut Tapiisarfiat: Innuinnaat inuiaqatigiivi akiuussinnaasut patajaatsullu
Nunat Avannarliit Issitttumut Tapiisarfiata, Issittumi innuinnaat inuiaqatigiivi akiuussinnaasut patajaatsullu ingerlanermini najoqqutarai. Issittumi innuttaasut, patajaassuseqarneq, ineriartorneq pigissaarnerlu suli qulakkeerneqassappata akiuussinnaassuseqarneq pisariaqartinneqarpoq. Tapiisarfik avataanit qinnuteqartunut sammititaavoq – inunnut ataasiakkaanut aamma suliniaqatigiiffinnut/kattuffinnut – aamma Nunani Avannarlerni Issittumilu najukkani tunngaveqartunik suleqatigiinnernut tapersersuilluni.
Nunani Avannarlerni Ministerit Siunnersuisoqatigiivisa Nunat Avannarliit 2030-mi nunarsuarmi piujuartitsinerpaaffinngortissimanissaat peqataatitsinerpaaffinngortissimanissaallu pillugit takorluugaannik tapersersuinissaq siunertaavoq. Tamanna pissaaq immikkut ittumik ukkataralugit:
- Issittumi kinguaariiaat akornanni kajungernartunik inooqataanikkullu atasinnaassuseqartunik sumiiffinni najukkani inuiaqatigiinnik pilersitsisineq
- Sumiiffinni najukkani inuussutissarsiornermut periarfissanik piujuartitsisumillu aningaasaqarnikkut ineriartortitsinermik tapersersuineq
- Mingutsitsinngitsumik allanngoriartornerup aamma atortussiat tunisassiallu aningaasarsiornikkut kaaviiartitsinermiitiinnartarnissaasa siuarsaaffiginissaat
Issittumi Nunanilu Avannarlerni tunngaveqarneq qulakkeerniarlugu suliniutit nunani avannarlerni minnerpaamik nunanit pingasuneersuniit suleqateqassapput – ass. Kalaallit Nunaat, Island, Savalimmiut, Danmark, Norge, Sverige, Finland imaluunniit Åland. Tamatuma saniatigut suliniutit Nunat Avannarliit avataaniittunik issittormiunik suleqateqarsinnaapput, suleqatigiinni aqutsisuuneq nunanit avannarlermiuuppat.
Aningaasat 500.000 koruunit tikillugit qinnuteqartoqarsinnaavoq, taamaannerata Issittumi sivisunerusumik suleqatigiittoqarsinnaaneq patajaatsumillu attaveqarfeqarsinnaaneq periarfissippai.
Ingerlateqqiguk
Nutaarsiassat takunngitsoorpigit?

Pauliina Oinonen NAPA-mi pisortaagallartutut atorfinippoq
Pisortamik nutaamik atorfinitsitsisoqarnissaata tungaanut ingerlalluartumik ikaarsaariartoqarnissaa qulakkeerniarlugu, NAPA-mi pisortaagallartussamik toqqaanissaq aalajangerneqarpoq. Søren Würtz, NAPA-mi pisortaq, nalunaarpoq NAPA-mi atorfimminit apriilip 30-ani soraarniarluni. Pisortassamik nutaamik nassaartoqarnissaata tungaanut NAPA ingerlalluarnissaa qulakkeerniarlugu, Nunat Avannarliit Ministeriisa Siunnersuisoqatigiivisa Pauliina Oinonen pisortaagallartussatut toqqarsimavaat. Pauliina Finlandimeersoq januaarimi 2022-mi siunnersortitut NAPA-mi ilannguppoq. Taamanimiilli NAPA-p

Inatsisit demoktratilu pillugit atuagaq atuartitsissut
Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsivik aamma eqqumiitsuliortoq Stine Marie Jacobsen Law Shifters pillugu atuakkamik saqqummersitsisimapput. Law Shifters tassaavoq eqqumiitsuliornermi suliaq meeqqanut inuusuttunullu sammisoq, eqqumiitsuliortumit Stine Marie Jacobsenimit pilersinneqarsimasoq. Law Shifters 2019-imi Nuummi Eqqumiitsulianik Saqqummersitsivimmiissimavoq. Ukiuni kingullerni arfinilinni nunani arlalinni ingerlaarsimavoq. Law Shiftersip innuttaasut inuusuttunik inatsisit demokratilu

Nunani Avannarlerni kalaallisut oqaloqatigiinnerit: Isiginnaartitsineq
Nunatta Isiginnaartitsisarfiani pisortaq Susanne Andreasen aamma Vivi Sørensen, isiginnaartitsisarfimmi ilinniartitaanermut akisussaasoq Kalaallit Nunaanni isiginnaartitsisarnerup qanoq pingaaruteqartigissusaa pillugu oqaloqatigineqarput. Oqaloqatigiinneq takuuk imaluunniit tusarnaaruk. NAPA sapaatit akunnerini aggersuni Nunani Avannarlerni kalaallisut oqaloqatigiinnerit saqqummiukkumaarpaai. Immikkoortumi uani I Nunatta Isiginnaartitsisarfiani pisortaq Susanne Andreasen aamma Vivi Sørensen, Isiginnaartitsisartunngorniat atuarfianni ilinniagaqarnermut

Viktoria Joelsen Allatta! Inersimasunut ajugaasoq: Silarsuaq nutaaq alla iserfigilerpara
Atuakkiami “Qilaappali”-mi nukappiaraq 1930-kkunni Tunumi peroriartortoq oqaluttuarineqarpoq. Ukiut marluk matuma siorna NAPA-p allannermik unammisitsineq Allatta! sisamassaat aallarteqqippaa, siullermeersumillu inersimasunut unammisitsineq ingerlanneqarluni. 2023-mi decembarimi tunniussinissamut killigititaq sioqqullugu atuakkiat sisamat nassiunneqarsimapput. Atuakkianit nassiunneqartunit sisamaasunit Viktoria Joelsenip ataatami 1930-kkunni meeraanerani inuusuttuaraaneranilu Tunumi inuunera pillugu oqaluttualiaa naliliisunit tigulluarneqarpoq. Viktoria